تیزاب سلطانی ( Aqua regia ) واکنش ها و کاربردهای آن

 تیزاب سلطانی ( Aqua regia ) چیست و چه استفاده هایی از آن می شود

تعریف

تیزاب سلطانی ( Aqua regia ) واکنش ها و کاربردهای آن برای علاقه مندان رشته شیمی ، کارشناسانی که در حوزه اسید شناسی فعالیت می کنند و بسیاری از شیمی دانان ، ماده ای ارزشمند و کاربردی به حساب می آید ، این ماده ، محلولی بسیار خورنده است که از ترکیب کردن اسید نیتریک و اسید هیدروکلریک به دست می آید . نسبت اختلاط این دو اسید بسیار مهم است و برای درست کردن آن 1 قسمت اسید نیتریک را به 3 اسید هیدروکلریک اضافه می کنیم . هنگام مخلوط کردن اسیدها باید اسید نیتریک را به اسید هیدروکلریک اضافه کرد . این مخلوط اسیدی ناپایدار است ، بنابراین سعی کنید همیشه به مقدار مورد نیاز آن را تهیه کنید و بلافاصله مورد استفاده قرار دهید . در ادامه با پرک شیمی همراه باشید .

خواندن مقاله زیر به درک بهتر موضوع کمک می کند :

اسید نیتریک-معرفی و معادل فارسی

تیزاب سلطانی برای اولین بار در کارهای کیمیاگران مسلمان از قبیل محمد زکریای رازی پدیدار شد و سپس در نوشته های جابرالزائف به آن اشاره شده است . این ترکیب می تواند فلزاتی مانند طلا و پلاتین را در خود حل کند . از جمله فلزاتی که در این محلول حل نمی شوند می توان به ایریدیم ، ناتالیوم ، تیتانیوم و اسمیوم اشاره کرد .

تیزاب سلطانی در حقیقت اسیدی است بسیار خورنده و ناپایدار که حاصل ترکیب اسید نیتریک و اسید هیدروکلریک می باشد .

واکنش ها

هنگامی که اسید هیدروکلریک و اسید نیتریک با هم ترکیب می شوند ، گاز کلر و نیتروزیل کلراید حاصل می شود که هر دو گاز در فاز محلول ، حل می شوند . هر دو بخار شده و از محلول خارج می شوند و دوباره این گازها تشکیل شده و موجب ضعیف شدن تیزاب سلطانی می شوند ، بنابراین برای تهیه تیزاب سلطانی با خاصیت خورندگی مناسب باید آن را قبل از استفاده تولید نمود یا چنانچه قصد داریم با کمی تاخیر از آن استفاده کنیم ، تیزاب را به مقدار کمی آب اضافه می کنیم تا بتوانیم از خاصیت خورندگی مناسب آن بهره بگیریم .

NOCL _(q) + 2H₂o (L) + CL_2(q)  ⟶ HNO_3(aq) + 3HCL_(aq)

با گذشت زمان نیتروزیل کلرید (NOCL  ) به گاز کلر و اکسید نیتریک (NO  ) تجزیه می شود . اسید نیتریک نیز به طور خودکار به دی اکسید نیتروژن (NO₃  ) اکسید می شود .

 2NOCL_(g)  ⟶ 2NO_(g) + CL_2(g)

 2NO_(g) + O_2(g)  ⟶ 2NO_2(g)

گاز کلر و اکسید نیتریک و دی اکسید نیتروژن سمی هستند و هنگام کار با این اسید به این نکات توجه کنیم .

کاربردهای تیزاب سلطانی

یکی از موارد استفاده این ترکیب مربوط به جنگ جهانی دوم در سال 1940 می باشد . شیمیدان جورج دوهویسی برای دست نیافتن آلمانی ها به مدال جایزه نوبل متعلق به ماکس فون لا و جیمز فرانک ، آن ها را در تیزاب حل کرد و در قفسه ی موسسه ی نیلزبور نگهداری نمود . بعد از جنگ او توانست طلاهای موجود را بازیابی نماید و آنها را به آکادمی علوم سلطنتی سوئد بدهد تا بنیاد نوبل مجددا" مدال های جایزه نوبل را به لوئه و فرانک اعطا کند . امروزه تیزاب سلطانی برای حل کردن طلا و پلاتین مناسب است و در استخراج و تصفیه  این فلزات کاربرد دارد .

اسید کلر اوریک می تواند با کمک تیزاب سلطانی ساخته شود تا برای ساخت الکترولیت در فرآیند (wohl will ) مورد استفاده قرار بگیرد . این فرآیند طلا را با خلوص (99.99) بسیار بالا تصفیه می کند . همین فرآیند به صورت مشابه برای تولید پلاتین با خلوص بالا نیز استفاده می شود . این اسید برای تمیز کردن فلزات و مواد آلی از ظروف آزمایشگاهی و ماشین آلات کاربرد دارد . به طور خاص استفاده از Aqua regia   به جای اسید کرومیک ، برای تمیز کردن لوله هایNMR  به کار برده می شود ، زیرا اسید کرومیک سمی است و رسوب جزئی کروم ، طیف NMR را خراب می کند و باعث ایجاد خطا می شود . هم چنین برای حکاکی بر روی فلزات و یا سنتزهای شیمیایی نیز کاربرد دارد .

این اسید برای تمیز کردن فلزات و مواد آلی از ظروف آزمایشگاهی و ماشین آلات کاربرد دارد .

نکات ایمنی ( خطرات تیزاب سلطانی )

همان طور که می دانیم این ماده ترکیبی از دو اسید قوی می باشد ، که منجر به انتشار گازهای سمی می شود و گرما آزاد می کند ، در نتیجه هنگام کار با آن لازم است از دستورالعمل بهداشتی و ایمنی استفاده کنید :

1. مخلوط فوق را زیر هود تهیه کنید .
2. آن را در مقدار کم به مقدار نیاز تولید کنید .
3. اطمینان حاصل کنید که این ماده را در ظروفی که می سازید ، امکان شکسته شدن را ندارد و کاملا" تمیز می باشد ، آلاینده های آلی نداشته باشد ، زیرا آین آلاینده ها منجر به ایجاد واکنش های شدید می گردند .
4. اگر قطرات هر کدام از اسید های ذکر شده روی پوست ریخت ، آن را سریعا" پاک کنید و با آب زیادی به خوبی شست و شو دهید ، اگر اسید روی لباس شما ریخت آن را فورا" جدا کنید .
5. در صورت استنشاق ، بلافاصله به فضای بیرون از اتاق بروید و هوای تازه استنشاق کنید .
6. در صورت تماس چشمی ، چشم ها را فورا" با مقادیر زیادی آب به مدت حداقل 15 دقیقه بشویید و فورا" به پزشک مراجعه نمایید .
7. هرگونه نشت این ترکیب را با سدیم بی کربنات و یا سایر ترکیبات بازی مشابه خنثی نمایید . توجه داشته باشید که اسیدهای قوی را با بازهای ضعیف خنثی کنید نه با بازهای قوی .

​​​در این مقاله درباره تیزاب سلطانی ( Aqua regia ) واکنش ها و کاربردهای آن ، نوشتیم و این ماده را مورد بررسی قرار دادیم ، این محصول از شرکت پرک شیمی قابل تهیه می باشد ، در صورت نیاز و سفارش با ما تماس بفرمایید .

هر گونه سوال ، ابهام و مشکلی در مورد ساز و کار تیزاب سلطانی داشتید ، همین پایین در قسمت نظرات ، نظر خود را با ما در میان بگذارید تا کارشناسان ما به سرعت پاسخگوی شما باشند .

منبع : واحد تحقیق و توسعه پرک شیمی

 مطالعه مقالات زیر به شما پیشنهاد می گردد 

♦ اطلاعات فنی و حفاظت ایمنی اسید نیتریک | MSDS اسید نیتریک

♦ کاربرد اسید نیتریک در کشاورزی